Gerçekten herkes yatırımcı ya da trader olmalı mı? Nasıl bir profil sergiliyorsunuz? Dürtüsel mi yoksa özdenetimi yüksek mi? Duygusal mı yoksa rasyonel mi? Risk almayı seven mi yoksa garantici mi? Sabırsız mı yoksa yıllarca beklese dahi sorun etmeyen birisi misiniz? Hızlı bir şekilde paraya ulaşmayı mı diliyorsunuz yoksa aşamalı bir şekilde para kazanmak daha mı doğru? Belirsizlikler, krizler, güvensiz ve sıkıntılı hissettiğiniz durumlar karşısında nasıl tepkiler veriyorsunuz? Bir şey almadan önce okuyup araştıran kişilerden misiniz yoksa arkadaşlarının veya tanıdıklarının söylemlerinden hareket ederek karar veren kişilerden mi?
Bahsettiğim tüm bu duygu ve durumlar finansal piyasalarda sıklıkla görülen bazı profilleri temsil etmekte. Kripto piyasalarına giren kişiler genellikle önce spot tarafla başlayıp sonrasında vadeli tarafla tanışmakta ve muhtemelen bir süre sonra bakiyesinin tamamını kaybetmekte. Bugünkü yazımda farklı profillerdeki bu kişilerin ne tarz hareketler sergilediğini tartışacağım. Nasıl bir yatırımcı profiline sahip olduğunuzu fark etmek sizlere aldığınız kararları tekrar değerlendirme fırsatı verecektir.
Dürtüsel davranan vadeli piyasacılar
Öncelikle dürtüsel kişilere baktığımızda anlık duygu ve düşünceleriyle, düşünmeden ve hızlıca hareket etmektedirler. Çoğu zaman ortalıkta dolaşan haberlerden, etraflarındaki kişilerden veya sosyal medyada takip ettikleri hesaplardan gelen bilgilerden, “sezgileri” aracılığıyla piyasaya dair hissettiklerinden hareket ederek işlem almaktadırlar. Dolayısıyla çoğu zaman FOMO duygusuna kapılmakta, yanlış yatırım kararları almaktadırlar. Özellikle vadeli tarafta olan dürtüsel kişilerin bakiyelerinin tamamını çok kısa bir sürede kaybedebildiğini sıklıkla görmekteyiz. Anlık bir fiyat hareketiyle tetiklenen kişi bakiyesini tamamını tek işlemde dahi harcayabilmekte veya “X” fenomeninden duyduğu “Y” coin’in 100x yapacağına inanarak tüm parasını tek bir coin’e yatırabilmektedir.
Öte yandan özdenetimi yüksek kişiler ise yatırım veya trade kararlarını kısa vadeli dürtülerdense bilinçli, sakin ve planlı bir şekilde yaklaşarak ve neye yatırım yaptığını bilerek alırlar. Özdenetimi yüksek bir kişi sosyal medyadan ya da etrafındaki kişilerden gelen söylemlerden olabildiğince az etkilenerek hareket eder, planına sadıktır. Açgözlü veya hırslı dürtülerle hareket etmek yerine sabırlı ve temkinli davranmayı tercih eder.
Özdenetimin önemi
Dürtüselliği yüksek bir kişi sürekli işlemde olma ihtiyacı hissederken (özellikle marjin piyasasına bağımlı hale gelmişse) özdenetimi yüksek bir kişi fiyatın hedeflediği noktalara gelmesini bekler. Dürtüsel bir kişi FOMO’ya kapılıp kaçırma korkusuyla işleme giriş yaparken özdenetimi yüksek bir kişi marketi bildiği için fırsatların da bitmeyeceğini bilmektedir. Dürtüsellik bazen şans eseri de olsa kazandırırken (neredeyse her zaman kayıpla sonuçlanır, birinci işlemde olmadıysa beşincide olur çünkü kişi bir kere kazanabildiğini gördükten sonra devam edecektir) özdenetimin yüksek olması kişilerin aşamalı bir şekilde portföylerini büyütmelerini sağlayacaktır.
Garantici, risk almayı seven ve ikisinin arasında olan kişilere gelecek olursak öncelikle garantici kişiler çoğu zaman yatırım yapmayı tercih etmezler ya da yatırım yapacaklarsa döviz veya altın gibi minimum riske (dönemden döneme risk oranı değişebilir) sahip yatırım araçlarını tercih ederler. Risk almayı seven kişilerse en kısa sürede bakiyelerini ekstrem katlarda büyütmek istediklerinden yüksek riskli işlemler almayı tercih ederler. Kumar veya bahis oynamak, tek bir memecoin’e tüm paranızı yatırmak, yalnızca hislerinize dayanarak işlem almak, bir fenomenden duyduğunuz 100x yapacak “Y” coin’i almak ya da hiçbir bilginiz olmamasına rağmen vadeli işlemler gerçekleştirmek yüksek riskli eylemlere örnek olarak sayılabilir.
Para kaybetmeden para kazanılabilir mi?
Ne çok garantici olmak ne de aşırı risk almak size hayal ettiğiniz paraları kazandırmayacaktır. İkisini kıyasladığımızda garantici kişilerin uzun bir süre yerinde sayacaklarını ve yalnızca parasının değerini koruyabileceklerini (ki bizimki gibi ülkelerde bu bile mümkün olmayabiliyor), aşırı risk alan kişilerinse ilk işlemlerinde olmasa dahi bir süre sonra parasının tamamını kaybedeceğini söyleyebiliriz. Öte yandan iyi bir yatırımcının hem garantici olması hem de risk alabilen bir kişi olması gerekmektedir. Portföyünüz ağırlığını risk alabilme düzeyinize göre kademeli bir şekilde ayarlamayı öğrenebilmelisiniz. Gerçekten de bazı kişiler çok ufak paralar dahi kaybetseler kendilerini kötü hissedebilir. Bu kişilerin öğrenmesi gereken ilk şey para kaybetmeden para kazanılamayacağı ve ufak da olsa risk almanın portföyünüzü büyütebilmek açısından oldukça kritik olduğudur. Örneğin modern portföy teorisine göre yatırımlarınızı aşırı riskliden aşırı güvenliye olmak üzere beş farklı kademeye bölmek ve risk eşiğinize göre belirli oranlar belirlemek (memecoin’ler gibi aşırı riskli yatırımlara portföyünüzün yüzde 5’lik kısmını ayırmak) oldukça mantıklı görünmektedir.
Aşırı risk alan kişilerinse portföylerinde neden güvenli yatırım araçlarını da bulundurmaları gerektiğini fark etmeleri gerekmektedir. Kripto sektöründe bildiğimiz gibi her döngüde coin’lerin yüzde 90’ından fazlası tabiri caizse 0’a gitmektedir. Dolayısıyla bu gibi durumların görüldüğü bir yerde paranızı farklı risk düzeylerindeki yatırım araçlarına bölmek bir yandan kaybederken portföyünüzdeki diğer alanların bakiyenizi toparlamasını sağlayacaktır. Örneğin son boğada Bitcoin’in en dip fiyatından 7x civarında kazanç sağladığını, altcoin’lerin ise neredeyse birçok kişinin alım noktasına (hatta bazıları için daha da aşağılara) geldiğini görmekteyiz. 10.000 dolarlık bakiyesi olan bir kişinin yalnızca kripto sektöründe dahi portföyünde sadece altcoin bölmek yerine 5.000 dolar Bitcoin, 5.000 dolar altcoin aldığını düşünsek altcoin’lere kıyasla daha güvenli olan bir yatırım aracıyla (ki bana göre kendisini kanıtlayalı çok oldu) ne kadar yüksek bir kâra ulaştığını ve altcoin’lerdeki tüm parasını kaybetse bile bakiyesini kaç kat büyütebildiğini görebilecektik.
Risk eşiğiniz aşırı yüksekse vadeli işlemden uzak durun
Piyasada yatırım yapan ya da trade atan kişilere baktığımızda ise kişilerin yalnızca altcoin’lere odaklandığını, kendi kişilik özelliklerine ve yatırımcı profiline bakmadan açgözlülük ve sabırsızlıkla işlem aldığını görmekteyiz. Her yazımda sıklıkla vurguladığım üzere bana göre piyasada neyi, neden aldığınızı bilmediğiniz sürece ve yalnızca başkalarının söylemlerine dayanarak yatırım yapmamalısınız. Yine benzer doğrultuda belirsizlikler, krizler, güvensiz ve sıkıntılı durumlar karşısında soğukkanlı kalamıyorsanız, çoğu zaman dürtüsel kararlar alıyorsanız, sabırlı değilseniz ya da risk eşiğiniz aşırı yüksekse vadeli işlem almamalısınız.
Para sadece vadeli işlemle mi kazanılır?
Kendimden örnek verecek olursam piyasadaki ilk zamanlarımda vadeli işlemler de almaktaydım fakat bir süre sonra bunun beni dürtüselliğe ittiğini, sürekli tetikte ve kötü hissettirdiğini (kaybettiğim senaryolarda) fark ettiğim noktada önünü kestim. Şu anda spot işlemler alarak kasamı kademeli bir şekilde büyütmekteyim. Oldukça sabırlıyım ve neye yatırım yaptığımı bildiğim için oldukça rahat hareket edebiliyorum. Aynı zamanda portföyümü farklı risk gruplarına bölerek hareket ediyorum ve kademeli bir şekilde kâr almayı ihmal etmiyorum. Kimisi zamanının tamamını buraya ayırarak psikolojisini ve duygudurumunu koruyarak hareket etmekte, vadeli işlemlerde de başarılı olabiliyor. Fakat ben uykularımdan olduğum, kendimi kötü hissettiğim bir senaryoda yatırım yaptığımı düşünmüyorum. İnsanların bu sektördeki en büyük yanılgılarından birisi paralarını yalnızca vadeli işlemlerle büyütebileceklerine inanmalarından kaynaklanıyor. Oysa uzun vadeli bir planlamayla bakiyenizi kademeli bir şekilde büyütmeniz oldukça mümkün. Geçtiğimiz günlerde OKX’in İzmir’de gerçekleştirdiği “OKXTRends&Friends” etkinliğinde tanıştığım bir kişi 2017 yılından beri piyasada olduğunu ve kasasını ortalama 40-50 kat büyüttüğünü söylemişti. Diyeceğim o ki kendinizi geliştirdiğiniz ve kendinize zaman verdiğiniz sürece “gerçek bir yatırımcı” olarak hayallerinize ulaşmanız oldukça mümkün…
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
