Sermaye kontrolleri, belirli bir ülkeden sermaye girişini ve çıkışının kontrolüne yönelik yasal veya düzenleyici önlemler olarak tanımlanmaktadır. Sermaye kontrolleri sayesinde yurtiçine giren ve çıkan yabancı sermaye akışının sınırlanması sağlanmaktadır.
Sermaye Kontrolü Nedir, Ne İçin Uygulanır?
Ülkelerin yerleşik ve yerleşik olmayanların gerçekleştirdiği sermaye işlemleri üzerine getirdiği kısıtlama ve düzenlemelere sermaye kontrolleri adı verilmektedir. Bir ülkeye ait para biriminin döviz kurunu kontrol etmek için ya da bir sermaye kaçışını önlemek için alınan önlemlerdir. Sermaye kontrolleri, finansal istikrarsızlıkları azaltmaya ve daha bağımsız bir para politikası uygulamaya yardımcı olan düzenlemeler olarak da tanımlanmaktadır. Düzenlemeler, hükümet, merkez bankası ya da düzenleyici kurumlar tarafından yapılmaktadır. Temel amaç, giren ve çıkan yabancı sermaye akışını sınırlandırmak ve kontrol altına almaktır.
Birçok ülkede sermaye kontrolleri uygulaması mevcuttur. Ancak bazı ana akım iktisatçılara göre sermaye kontrolleri kötü bir üne sahiptir. Bunun sebebi, piyasalarda bozulmalara neden olması ve diğer bazı açık maliyetlerinin olduğu düşünülmesidir. Ancak doğru tasarlanması halinde sermaye kontrolü uygulaması, ulusal ekonomiye fayda sağlayacağı ve ülke refahına katkıda bulunacağı belirtilmektedir. Sermaye kontrolüne konu olan önlemler, vergileri, tarifeleri, mevzuatı, piyasaya dayalı kuvvetleri ve hacim kısıtlamalarını içermektedir.
Ayrıca kontroller, hisse senetlerini, tahvilleri, bonoları ve döviz cinsinden yapılan ticareti etkileyebilmektedir. Sermaye kontrolü ile hükümetler, yatırımcıların yabancı para ile varlık edinmelerine engel getirebilmekte ve yabancıların da yerel varlıkları almasının önüne geçebilmektedir. Uzun yıllardır gelişmiş ekonomide uygulanmayan sermaye kontrolleri, genellikle gelişmekte olan ülkeler tarafından uygulanmaktadır. Bunun sebebi, verimliliği düşürdüğü ve ekonomik gelişmenin önüne geçtiği düşüncesi ile birçok kişi tarafından eleştirilmesidir. Genel olarak sermaye kontrolü kararı, ekonomik kriz döneminde ve son çözüm olarak alınmaktadır.
Sermaye Kontrolü Uygulayan Ülkeler
Birçok eleştriye konu olsa da, fayda sağlayacağı düşünülerek birçok ülke tarafından sermaye kontrolü uygulanmıştır. 2008 yılında ekonomik krizden en çok etkilenen ülkelerden biri olan İzlanda, IMF tavsiyesi ile sermaye kontrollerini uygulamaya başlamıştır. 2013 yılında ise Kıbrıs, bankacılık krizine geçiçi olarak sermaye kontrollerini uygulamış ardından 2 yıl sonra 2015 yılında uygulamaları kaldırmıştır.
Yunanistan’da ortaya çıkan kriz sonrasında 2015 yılında, Avrupa Merkez Bankası Yunanistan’dan desteğini çekmiş ve sermaye kontrolü uygulamasını başlatmıştır. 2019 yılına kadar Yunanistan’da sermaye kontrolü politikaları devam etmiştir. Sermaye kontrolü kararı alan ve uygulayan ülke Arjantin olmuştur. Kısa süreli borçların ödenmesinde sorun yaşayan Arjantin’den 3 milyar dolar yabancı para çıkmıştır. Yabancı para rezervinin azalması ve borçların ödenmesinde yaşanan aksaklıklar nedeniyle Arjantin, sermaye kontrolü kararı almıştır.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
