Bu rehberimizde, Litecoin nedir, Litecoin ne işe yarar gibi soruların cevaplarını bulabilirsiniz. Yeni başlayanlar için hazırladığımız Litecoin rehberimizde, kripto para birimi hakkında merak edilen birçok sorunun cevabını vermeye çalıştık.
Giderek daha fazla insan kripto para birimleri ile tanışırken, insanların Bitcoin ve Ethereum dışında yatırım fırsatları aradıkları birçok zaman oldu. Geçmiş yıllarda bu kapsamda Litecoin popüler bir seçim gibi görünüyordu. Öyle ki, Litecoin’in fiyatı 2017 yılının başında yüzde 7291 arttı. Buna karşılık Bitcoin’in fiyatı ise yüzde 1731 arttı.
Evet, bu oranlar oldukça yüksek ve oldukça şaşırtıcı. Şimdi gelin Litecoin nedir sorusunun cevabını vermek için daha derinlere inelim ve kaputun altına bir göz atıp, nasıl çalıştığını anlamaya çalışalım.
Rehber İçeriği
Litecoin Kurucusu Kimdir?
Bitcoin yaratıcısı Satoshi Nakamoto‘nun kimliği gizemini korurken, Litecoin kurucusu Charlie Lee sosyal medyada ve bloğunda oldukça aktif. Charlie Lee, daha eski bir Bitcoin oluşturma vizyonuna sahip eski bir Google çalışanı.
Bitcoin, kripto paraların “altını” ve uzun vadeli amaçlar için bir değer olarak görülse de, Litecoin kripto paraların “gümüşü” ve daha ucuz ve günlük amaçlar için bir işlem aracı olarak görülmektedir. Litecoin, 7 Ekim 2011’de GitHub’daki açık kaynaklı bir istemci aracılığıyla piyasaya sürüldü. Litecoin ağı, 13 Ekim 2011’de hayata geçti. Temel olarak Bitcoin Core istemcisinin çatallanmasıyla oluşturulmuştur.
Litecoin’i gerçekten anlamak istiyorsak Bitcoin ile karşılaştırma yapmak gerekiyor. Çünkü Litecoin, Bitcoin’in bir kopyasıdır. Peki, onu Bitcoin’den ayıran temel farklılıklardan bazıları nelerdir? Şimdi gelin bunları tek tek inceleyelim.
Litecoin Nedir?
Litecoin Madenciliği
Bitcoin ile Litecoin arasında en temel ve teknik farklılıklardan biri madencilik prosedürüdür. Her ikisi de Proof-of-Work yani emek ispatı algoritmasını kullanmaktadır.
Proof-of-Work’ün ne olduğunu, nasıl olduğuna daha yakından bakalım.
Madenciler, son derece güçlü bir şekilde şifrelenmiş bulmacaları (matematiksel problemleri) çözmek için bir hesaplama gücünü kullanır. Bulmaca çözme son derece zor olmalıdır, eğer basit ise madenciler maden bloklarını tutacak ve tüm Bitcoin veya Litecoin tedarikini bitirecektir.
Bulmaca çözme kısmı zor olsa da bulmacanın çözümünün doğru olup olmadığını kontrol etmek basittir. Ve bu kısaca emek ispatı yani Proof-of-Work’tür. Kısacası;
- Bulmacaları çözmek ve bir çözüm bulmak zor olmalı.
- Çözümün doğru olup olmadığını kontrol etmek zor olmamalı.
Şimdi bu durum, hem Bitcoin hem de Litecoin’i biraz daha farklı hale getiriyor.
Bitcoin, madencilik için SHA-256 hash algoritmasını kullanmaktadır. Madenciler, çok geçmeden algoritmayı altetmek için madencilik havuzları oluşturarak madencilik güçlerini bir araya getirerek güçlerini artırabileceklerini keşfettiler.
Bu şekilde, program talimatları çoklu işlemciler arasında böler. Bunu yaparak, bu programın çalışma süresi büyük ölçüde düşer ve temelde madencilik havuzlarının yaptığı şey de tam olarak budur.
SHA-256 Bulmacaları Güç Gerektirir
SHA-256 bulmacaları çok fazla işlem gücü gerektirir ve bu ASIC’lerin yanı sıra özel “uygulamaya özgü entegre devreler”in ortaya çıkmasına neden oldu. Bu ASIC’lerin hizmet etmesinin tek amacı Bitcoin madenciliğiydi. Madencilik havuzları temel olarak Bitcoin madenciliği için tasarlanan ASIC’lerin tam bir güç kaynağına sahipler.
Başlangıçta Satoshi tarafından tasarlanan madencilik, çok demokratik bir süreç olması için düşünülmüştü. Fikir, herhangi bir ortalama kullanıcıların dizüstü bilgisayarıyla bir madenci olarak sisteme katkıda bulunabileceği şekildeydi. Ancak ASIC’in yükselmesiyle birlikte ortalama kullanıcıların büyük şirketlerle rekabet etme şansı kalmadı.
Madencilik de son derece savurgan davranılan bir süreçtir. Madencilik yoluyla gerçekleşen elektrik israfı oldukça yüksektir. Bitcoin’in 2015’ten 2020’ye ne kadar enerji tükettiğine bir bakacak olursak:
Bir başka önemli konu ise kripto para biriminin merkezileştirilmesidir. Bu nedenle Litecoin, tüm bu sorunlarla mücadele etmek için Scrypt algoritmasını kullanmaktadır.
Scrypt Nedir?
Scrypt orijinal olarak “s-crypt” olarak adlandırılmıştır ancak “script” olarak telaffuz edilir. Bu algoritma aslında SHA-256 algoritmasını kullanır, ancak hesaplamaları Bitcoin içindeki SHA-256’dan daha seri hale getirmektedir.
Bu şekilde, madencilik gücünü havuzlarda toparlamak yani paralel işleme yapmak mümkün değildir.
Bu Ne Anlama Geliyor?
A ve B olmak üzere iki sürecimiz olduğunu varsayalım.
Bitcoin madenciliğinde, ASIC’lerin A ve B’yi aynı anda birbirine paralel hale getirmesi mümkün olacaktır.
Bununla birlikte, Litecoin’de, A ve sonra B sürecini seri bir şekilde yapmanız gerekmektedir. Onları paralel hale getirmeye çalışırsanız gereğinden fazla bellek kullanılmaya başlanır.
Scrypt, bir “zor bellek problemi” olarak adlandırılır, çünkü ana sınırlayıcı faktör ham işlem gücü değil bellektir. Bu, özellikle paralel işleme bir sorun haline gelmesinin sebebidir. 5 bellekte sabit işlemlerin paralel olarak çalıştırılması 5 kat fazla bellek gerektirir. Şimdi, tabii ki içinde tonlarca bellek ile üretilmiş cihazlar olabilir, ancak iki faktör bu etkiyi hafifletir:
- Normal insanlar özel ASIC’ler yerine basit günlük hafıza kartları satın alarak rekabet edebilirler.
- Bellekler SHA-256 hash çiplerden daha pahalıdır.
Scrypt, madenciliğin mümkün olduğu kadar erişilebilir ve demokratikleşme için kasıtlı olarak tasarlanmıştır, ancak son zamanlarda Zeus ve Flower Technology gibi şirketler Scrypt ASIC’leri oluşturmayı başardılar. Bu, maalesef demokratik madencilik hayallerinin çöküşü anlamına geldi.
Litecoin İşlem Hızı
Litecoin’deki ortalama blok madenciliği hızını Bitcoin ile karşılaştırıldığında bir hayli yüksek olduğu görülebilir. Aşağıdaki grafik, Litecoin için blok oluşturma süresini göstermektedir:
Bu durum, günde çok sayıda mini işlem yapması gereken satıcılar için son derece kullanışlıdır. Litecoin kullanarak 5 dakika içinde iki onay alabilirlerken, Bitcoin’de bir onay için en az 10 dakika beklemek gerekmektedir.
Daha hızlı blok oluşturma süresinin bir diğer büyük avantajı, madencilik ödüllerine de yansır. Bloklar arasındaki zaman çok küçük olduğundan giderek daha fazla madenci daha fazla blok oluşturma ve daha fazla madencilik ödülü kazanma fırsatını yakalar.
Bunun anlamı, madencilik ödüllerinin teorik olarak Litecoin’de daha iyi dağıtılması ve daha geniş bir şekilde dağıtılmış olmasıdır. Ancak, daha hızlı işlem hızı ile birlikte gelen bazı dezavantajlar vardır.
İlk olarak, blok yaratma zamanı çok düşük olduğundan daha fazla yetim blok oluşur.
Tam Olarak Yetim Bloklar Nedir?
Madencilik, her anlamda madenciler arasındaki bir rekabet sürecidir. Bir grup madencinin ve havuzun umutsuzca zincire eklenecek bir sonraki bloğu benimsemeye çalıştığı malum. Birden fazla madencinin zinciri ekleyebilecek bir blok zincirle gelebildiği durumlar olmuştur. Bu gibi durumlarda ağ, hangi bloğun ekleneceğine karar verir. Diğer blok daha sonra bir yetim/eksik blok olur, yani herhangi bir işlem yapmayacak mükemmel bir bloktur.
Litecoin’de bloklar arasındaki kesinti düşük olduğundan madencilerin yetim blokları çıkarma şansı katlanarak artar. Yetim bloklar sistemden tahliye edilir. İkincisi, blok zincirinde muazzam bir yoğunluğa neden olur. Litecoin zincirinde gerçekleşen işlem sayısına bakın.
Şimdi, Litecoin’in işlem hacmi için özel olarak yapıldığı doğru olsa da yine de muazzam bir yoğunluk yaratır ve blok zincirini tıkar. Litecoin bu sorunu Segwit’i tanıtarak büyük ölçüde çözdü.
Bitcoin’in örnek komut dosyasını kullanacağız. Aşağıda, işlemin senaryo biçiminde nasıl göründüğü anlatılmaktadır.
Ali’in 0,0015 BTC’yi Ömer’e göndermek istediğini ve bunu yapmak için 0,0015770 BTC değerine sahip girdileri gönderdiğini düşünün. İşlem detayı şöyle görünür:
Gördüğünüz ilk şey:
İşlemin adı, giriş ve çıkış değerinin karma değeridir.
Vin_sz, Ali’nin verileri önceki işlemlerinden sadece birini kullanarak göndermesinden bu yana giriş verilerinin sayısıdır, yani 1’dir. Vout_sz 2’dir, çünkü tek çıkıştır ve Ömer’e gönderilen BTC’yi temsil eder.
Giriş verilerini görüyor musunuz? Ali sadece bir giriş işlemi kullanıyor. Giriş verilerinin altında onun imza verileri var. Şimdi, bu imza verileri 2 büyük soruna neden olabilir:
- Kolay hareket ettirilebilir ve bu da işlem alışverişi saldırılarına neden olabilir.
- Her blokta bir sürü yer kaplar.
Yani Segwit’in basit bir çözüm bulduğu yer burası.
Sidechain bir kavram olarak şimdi oldukça uzun bir süre için Bitcoin çevrelerinde konuşulmuş, dile getirilmiştir. Fikir çok açık; Ana zincirle birlikte çalışan paralel bir zinciriniz var. Yan zincir, ana zincire iki yönlü bir pimle bağlanır.
Blockstream’in Bitcoin Blockchain ve Sidechain için ilk fikri şöyle görünüyordu:
Dr. Wiulle’nin düşündüğü şey bu yanıltıcıya neden bir özellik eklemiyordu? Bu özellik, tüm işlemlerin imza verilerini içerecek ve süreçteki ana zincirden ayıracaktır. Bu özellik Segregated Witness aka Segwit olarak adlandırılacaktı. Bu, Segwit’in uyguladıktan sonra bir bloğun nasıl göründüğü:
Böylece, imza verilerini işlemlerden kaldırarak bir taşla iki kuşu vurulacak, blok alanı boşaltıldı ve işlemler serbestleştirilemez hale geldi. Litecoin Segwit’i uyguladığı için zincirlerindeki yük önemli ölçüde azaldı.
Sel Saldırısına Bağışıklık
Temmuz 2015’te Bitcoin ağı bir sel saldırısına maruz kaldı. Sel saldırısı, ağın temel olarak bloklarını dolduran ve blok zincirini tıkayan spam işlemlerle dolu olmasının sağlandığı bir saldırı tipi için kullanılır.
Bu özel saldırıda ağ binlerce işlemle tıkanmış ve bir noktada mempool’da yaklaşık 80.000 işlem vardı!
Peki, Litecoin kendini sel saldırılarından nasıl korunuyor? Charlie Lee’ye göre, saldırı mümkün olduğu kadar pahalı hale getirilerek önleniyor. Bitcoin’in bu kusurunun görülmesi üzerine Litecoin için özel bir düzeltme yapıldı ve bir bakıma başarı elde edilmiş oldu.
Litecoin Atomik Swap (Atomik Takas)
Litecoin’in en heyecan verici özelliklerden biri de “Atom Sway” yani “Atomik Takas”. Atomik swap, üçüncü bir şahsa ihtiyaç duymadan çapraz zincir değişimini sağlıyor. Örneğin. Eğer Ali’nin 1 Bitcoin’i varsa ve karşılığında 100 Litecoin istediyse, normalde bir borsaya gitmeli ve bunu yapmak için belli ücretler ödemek zorundadır.
Atomik takasın uygulanması ile Ali’nin 1 BTC ve Ömer’in 100 LTC’si olduğunu varsayalım. Bir takas yoluyla ve gereksiz işlem ücretlerini ödemeden paralarını birbirleriyle değiştirebilirler.
Atomik takaslar, Hashed timelock sözleşmelerini kullanarak çalışır. Hashed timelock sözleşmeleri veya “HTLC’ler” ödeme kanallarının en uygun uygulamalarından biridir. Aslında, Lightning Protokolü HTLC’nin bir uygulamasıdır.
Peki, bir HTLC nedir? HTLC, “Hashlocks”ları timelocks ile birlikte sunarak “genişletir”.
HTLC, önceden belirlenmiş bir son tarihten önce fonların taraflar arasında aktarılabildiği ödeme kanallarının açılmasını sağlar. Bu ödemeler, kriptografik kanıtların sunulmasıyla kabul edilir. Bununla birlikte HTLC’lerin bir başka önemli özelliği de bir tarafın kendilerine verilen ödemeyi iptal etmesine ve ödeme yapan kişiye geri vermesine izin vermesidir.
Bu proje hala yeni bir aşamada, ancak 20 Eylül 2017’de Decred ve Litecoin, SCRIPT üzerinde çalışan akıllı bir sözleşme kullanarak çapraz atomik takası tamamlamayı başardı.
Litecoin için Daha Fazlası
Şu anda Litecoin, piyasada değeri bakımından 9. sırada yer alıyor. Söz konusu piyasa değeri olduğunda elbetteki lider Bitcoin. Piyasa değerinin yanı sıra, ikisi arasında bir başka önemli nokta da dolaşımda olan kripto para sayısıdır. Dolaşımda bu kripto para birimlerinin sadece sınırlı bir miktarda bulunmasının nedeni, ekonominin en eski prensiplerinden birine dayanır: “Arz ve Talep”.
Arz ve Talep Nasıl Çalışır?
Bir varlığın sayısı sınırlarının dışına çıkarsa yani çok fazla olursa, o zaman varlığın değerini büyük ölçüde düşer. Değerli bir varlık için sınırlarının dışına çıkılmamalı, tatmin edici bir sınır bulunmalıdır. İşte bu arz ve taleptir.
Bitcoin ve Litecoin’in sınırlı sayıda olmasının nedeni de budur. Dolaşımdaki Bitcoin sayısı en fazla 21 milyon olabilir iken, Litecoin için bu rakam en fazla 84 milyondur.
Litecoin Nasıl Satın Alınır?
Litecoin yerli ve yabancı borsalar aracılığıyla satın alınabilir. Litecoin satın almak için Türkiye’nin en büyük kripto para borsası Paribu‘yu kullanabilirsiniz.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
