İnsanların çoğu hata ve yanlış tercihler yapmaktan korkmakta, mükemmele ulaşmaya çalışmaktadır. Peki bu mümkün müdür? Bana göre değişimin bu denli hızlandığı günümüz dünyasında mükemmelden bahsetmek hiçbir zaman mümkün olmayacaktır. Çünkü kullandığımız teknolojilerden sahip olduğumuz bilgiye kadar her şey güncelliğini çok uzun süre koruyamamaktadır. Özellikle insanın ve sosyal yapıların içerisinde bulunduğu finans dünyasında kusursuz işlem yapmak hiçbir zaman mümkün olmayacaktır. Ne de olsa çok oyunculu bir dünyada tekil kişilerden kurumsallara, algoritmalardan yapay zekaya kadar birçok şeyle karşı karşıya kalmakta ve onların parasını kazanmaya çalışmaktasınız. Bunların yanı sıra bu denkleme bireysel hayatınızı, duygu durumunuzu, iş hayatınızı vs. eklediğimizde işler daha da karışmaktadır. Dolayısıyla öncelikle bu işin doğasında hata yapmanın ve yanlış kararlar alabilecek olmanın olduğunun farkına varmalısınız.
Yapılan hatalarla daha doğru ve etkili beceriler kazanmak
Evrimsel açıdan baktığımızda ilk modern insan diyebileceğimiz Homo Sapiens’in 300 bin yıl önce ortaya çıktığını söyleyebiliriz. O dönemden beri insan hem fiziksel anlamda (beyin yapısı, vücut tipi vs.) hem bilişsel süreçler bağlamında hem de beceri gelişimi açısından çok fazla değişiklik yaşamıştır. Yani aslında başlangıçta şu anda olduğumuz hâlimizde değildik. Örneğin eskiden daha güçlü çene kaslarına sahipken ateşin bulunmasıyla birlikte pişmiş ve yumuşak gıdaların tüketimi mümkün hale gelmiş, bu da çene kaslarımızın küçülmesine yol açmıştır. Bunun gibi daha birçok fiziksel örnek sayılabilir. Hata Yönetimi Kuramı ile ilgili yazımızdaki örneğimizi anımsarsanız çalıda aslan varken olmadığını düşünen atalarımızın hayatlarını kaybederek evrimsel süreçte yok olduğunu, öte yandan aslan yokken var diyen ya da aslan yokken gerçekten olmadığını düşünen atalarımızın ise yaşadığını hatırlayabilirsiniz. Dolayısıyla yapılan hatalar aslında insanlığın daha iyi bir yere evrilmesine, daha doğru ve etkili beceriler kazanmasına yol açtı. Bizler de finans piyasalarında benzer mantıkla bakmalıyız. Peki bu nasıl mümkün olabilir?
Başarısızlığınızla yüzleşin
Carol Dweck’e göre sabit ve gelişim odaklı olmak üzere iki tür zihin yapısı bulunmaktadır. Sabit zihniyet yapısına sahip kişilere göre zekâ, yetenekler ve beceriler sabittir, değiştirilemez ve başarısızlıklar kişisel bir eksiklikten kaynaklanmaktadır. Bu kişiler başarısızlıklarla ve zorluklarla yüzleşmek yerine kaçma eğilimindedirler. Öte yandan gelişim odaklı zihin yapısına göre ise zekâ, yetenekler ve beceriler bolca çaba, öğrenme ve sebat göstererek geliştirilebilir. Bu kişilere göre başarısızlıklar da başarılar gibi hayatın içinde vardır, her insan hata yapabilir ve zorluklar hayatımız boyunca peşimizi bırakmayacaktır. Tüm bunlardan kaçmak yerine onlarla yüzleşmek, hataları ve başarısızlıkları olumsuz bir şey olarak görmek yerine gelişim fırsatı olarak değerlendirip öğrenmek için çabalamak çok daha doğru bir yoldur. Hayatınız boyunca hata yaptığınız alanları bir düşünün isterim. Bisikletten ilk düştüğünüzde sürmeyi bıraksaydınız, denizde yüzmeye çalışırken ilk su yuttuğunuzda vazgeçseydiniz, ilk iş görüşmenizden ret yedikten sonra bir daha başka yere başvurmasaydınız neler olurdu? Bunlar gibi birçok örnek sayabiliriz.
Yazımızın başında insanın evriminden bahsetmiştik. Bireysel bir yorum olarak ben insanın içerisinde bulunduğu her ortama adapte olabileceğine inanan insanlardanım. Hayatım boyunca giriştiğim birçok iş için “Başkaları yapabiliyorsa ben neden yapamayayım, sonuçta hepimiz aynı yerden başladık yani sıfırdan” bakış açısıyla yaklaştım. Benim için de başlangıçlar her zaman zorluydu, bazen şanslı olduğum için yol boyunca doğru mentorlarla karşılaştım bazense tam tersine yolumu daha da zorlaştıran kişiler oldu ama her seferinde denemeye devam ettim çünkü bir süre sonra işlerin benim için rutine bağlayacağına olan inancımı sürdürdüm.
Çabalamaya ve öğrenmeye devam
Yatırım ve trader’lık tecrübelerim için de aynı şeyleri yaşadım. İlk başladığım zamanlarda şanslı olduğum için benden önce bu yola başlamış kişilerin tecrübelerini dinledim ve çok çalıştım. Boş olduğum zamanlarda grafikleri okumayı öğrendim, birçok eğitime katıldım ve öğrenebildiğim kadar şeyi öğrenmeye çalıştım. Daha önceki yazılarımda da bahsettiğim gibi trader’lıktaki ilk ayım benim için mükemmeldi, aldığım işlemlerin 19’u kazançla 2’si stopla sonuçlanmıştı. Sonrasında ise tek bir yanlış poz ile tüm kazancımı geri vermiştim, o noktada bırakmayı düşündüğüm çok oldu fakat her seferinde bunun bir yolculuk olduğunu ve kendime zaman tanımam gerektiğini hatırlatmaya çalıştım. Önceki yazımda da belirttiğim gibi bana göre bir kere uyandıktan sonra bir daha aynı uykuya yatmak mümkün olmuyor, dolayısıyla çabalamaya ve öğrenmeye devam ettim. Hatalarımdan ders çıkarmaya, neleri doğru yapıp neleri yanlış yaptığımı değerlendirmeye başladım ve aynı hataları tekrarlamamak için kendime bolca not aldım.
Birçok kişi aldığı başarısız işlemlerden sonra bırakmayı ya da pes etmeyi düşünebilir, sizler de düşünebilirsiniz ve bunda yanlış hiçbir şey yok. Bana göre hiçbir zaman mümkün bir işlemi almak mümkün olmayacak, bir işlemde çok para kazansanız dahi bir sonrakinde daha fazla kaybetme ihtimali hep bulunacak fakat bu noktada yaptığınız hataları nasıl değerlendirdiğiniz asıl fark yaratan kısım olacak. Ben o gün yaptığım hatadan finansal piyasaların acımasının olmadığının, tek bir işlemle tüm paramı kaybedebileceğimi, saçma sapan hareketlerin görülebileceğini ve her zaman işlemlerimi stoplu bir şekilde sürdürmeye ek olarak kural ve ilkelerime bağlı kalmam gerektiğini öğrendim. Özetle hata yapmak, para kaybetmek, başarısız olmak işin doğasında var ve bunlardan korkup kaçmak yerine yapmamız gereken şey yüzleşip öğrenmeye ve çabalamaya devam etmek olmalı.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
