Kripto Para Stake Etmek (Staking) Nedir?

Kripto para stake etmek (Staking) bir Blockchain ağının operasyonlarını desteklemek için fonları bir kripto para cüzdanında tutma sürecine verilen isimdir. Daha basit bir tabirle, ödül kazanmak için kripto paraları kitlemektir. Genel olarak süreç, kullanıcıların Trust Wallet gibi kişisel bir kripto cüzdanından Blockchain aktivitelerine katılmasına dayanır.

Staking kavramı Proof of Stake (PoS) konsensüs algoritması ile doğrudan ilişkilidir. PoS ya da bunun bir türevine dayanan birçok Blockchain’de kullanılır.

Proof of Stake (PoS) Konsensüs Algoritması

Proof of Stake ve stake etme fikri ilk olarak Sunny King ve Scott Nadal tarafından 2012’de piyasaya çıkartıldı. İkili Peercoin’i yenilikçi bir PoS mekanizmasına dayanan kripto para olarak tanımladılar. Peercoin ilk olarak bir hibrid PoW/PoS konsensüs algoritmasına dayanıyordu fakat kademeli şekilde Proof of Work (PoW) vurgusunu kaldırdılar. Böylece kullanıcılar projenin ilk aşamalarında tamamen PoS konsensüs algoritmasına bağlı kalmadan madencilik yapabildiler ve projeyi destekleyebildiler.

2014 yılında Daniel Larimer tarafından Delegated Proof of Stake (DPoS) konsensüs algoritması geliştirildi. Bu konsensüs algoritması ilk olarak Bitshares ağının bir parçası olarak kullanıldı fakat diğer kripto paralar da aynı modeli benimsediler. Larimer aynı zamanda, yine DPoS sistemini benimseyen Steem ve EOS’u da yarattı.

DPoS, kullanıcıların bakiyelerini belirli sayıda üyenin seçilmesi sürecinde atılacak oylar için kullanmasına olanak tanımaktadır. Daha sonra seçilen üyeler kendilerine oy veren kişiler adına Blockchain operasyonlarını idare ederek güvenliği ve mutabakata varılmasını sağlar. Bunun dışında, stake sahipleri kripto paraları stake ederek, ellerinde fon tuttukları için düzenli olarak ödül elde ederler.

DPoS modeli gecikmeyi azaltma ve bir ağın girdi-çıktısını yükseltme (örn. saniye başına daha fazla işlem gerçekleştirebilme) eğilimi gösterir. Bunun başlıca sebebi daha az sayıda doğrulayıcı node ile mutabakata varılabilmesine imkan sağlamasıdır. Öte yandan, kullanıcılar seçilmiş bir grup node’a bel bağladığı için bu model daha düşük seviyelerde merkeziyetsizlik sunar.

Stake Etme Sürecinde İşler Nasıl Yürümektedir?

Daha önce belirttiğimiz gibi stake etmek, Blockchain operasyonlarına katkıda bulunurken bir yandan da ödül kazanmak için fonları tutma sürecinden ibarettir. Dolayısıyla stake etme, Proof of Stake (PoS) mutabakat mekanizmalarını ya da türevlerini benimsemiş ağlar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Yeni blokları doğrulamak ve onaylamak için madenciliği kullanan Proof of Work (PoW) Blockchain’lerinin aksine PoS chain’leri yeni blokları staking aracılığı ile üretir ve doğrular. Bu da blokların madencilik donanımlarına (ASIC’ler) ihtiyaç duyulmadan üretilmesine olanak sağlar. Dolayısıyla PoS doğrulayıcıları, yoğun hesaplama işleriyle bir sonraki blok için rekabet etmek yerine stake etmek istedikleri coin miktarına göre seçilir.

Genellikle daha yüksek miktarda kripto para stake eden kullanıcıların bir sonraki blok doğrulayıcısı olarak seçilme şansları daha yüksektir. ASIC madenciliği donanım için önemli miktarda yatırım gerektirirken, staking doğrudan kripto para yatırımını (ya da vaadini) gerektirir. Her bir PoS Blockchain’inin kendine özel staking para birimi bulunmaktadır.

Staking Blockchain’de Yüksek Ölçeklenebilirlik Sağlar

Stake etme sayesinde blok üretiminde daha yüksek seviyede ölçeklenebilirlik sağlanmaktadır. Ethereum ağının, Ethereum Casper güncellemesiyle en nihayetinde PoW’dan PoS’a geçecek olmasının sebeplerinden biri de tam olarak budur. Bazı Blockchain’ler Delegated Proof of Staking (DPoS) konsensüs algoritmasını benimsemiştir. Bu model, kullanıcıların desteklerini ağdaki diğer kullanıcılar aracılığıyla gösterebilmelerine imkan tanır, yani karar verme etkinlikleri süresince güvenilir bir katılımcı diğer kullanıcıların adına görev alır. Üye yapılmış doğrulayıcılar (node’lar) başlıca operasyonları yürütür ve Blockchain ağını genel olarak olarak idare eder. Mutabakata varılması ve anahtar yönetim parametrelerinin belirlenmesi süreçlerinde katılımcı olurlar. Son olarak Algorand platformu tarafından Pure Proof of Stake’deki (PPoS) mantık PoS algoritmasıyla benzer olsa da kullanıcılar ağ tarafından rastgele seçildikten sonra değişikliklere oy verme ve madencilik faaliyetlerinde bulunma yetkisine sahip olurlar.

Sabit Ağ Enflasyonu

Bazı kripto para ağları için stake etme ödülleri sabit bir “enflasyon” yüzdesi oranı olarak belirledir. Bu da yatırımcıları yalnızca HODL etmek yerine kripto paralardan faydalanmaya teşvik eder. Bu süreç, ağın operasyonel masraflarını token tutan herkese amorti eder.

Örneğin Stellar’da kripto para birimini bir staking havuzu aracılığıyla stake eden kullanıcılarına enflasyonunu haftalık olarak dağıtır. Bu yaklaşımın bir faydası ağın sabit ya da kontrollü bir faiz oranı ödemesi yapabilmesidir. Böylece, eğer bir kullanıcı bir yıl süreyle 10.000 XLM tutarsa ve bir işlem onayıyla enflasyon için zincir-üstü bir ödeme noktası belirlerse, 100 XLM ödül elde edebilir. Bu ödül, yüzde 1’lik dengeli bir enflasyon oranıyla bir yıl içinde elde edilir.

Ayrıca bilgi, stake etmeye ya da etmemeye karar verecek tüm ağ kullanıcılarına sunulabilir. Bu da, ihtimale dayalı şekilde blok ödülü kazanma şansı yerine öngörülebilir bir ödül çizelgesi sunduğu için stake etmeye yeni başlayacak kişileri teşvik etmeye neden olabilir.

Staking Havuzu (Staking Pool)

Bir staking havuzu, kripto para tutan birkaç kişinin blok doğrulama ve ödül alma şanslarını arttırmak için kaynaklarını birleştirmesinden oluşmaktadır. Bireyler, stake etme güçlerini birleştirir ve aldıkları blok ödüllerini bireysel katkıları nispetinde bölüşürler. Havuzların en etkili olduğu yerler, giriş bariyerinin teknik ya da finansal olarak görece yüksek olduğu kripto para ağlarıdır. Havuzlar genellikle büyük oranda kurulum, geliştirme ve idare gerektirir. Dolayısıyla, havuz sahiplerinin çoğu staking’den gelen ödüllerin bir kısmını katılımcılardan masraf olarak alır. Bu masraf oranı havuzdan havuza değişir.

Bunun dışında, havuzlar çekim süreleri, bağlantı kesme süreleri ve ağ üzerindeki asgari bakiyeler bağlamında ek esneklik sunabilmektedir. Bu da yeni kullanıcıları katılımcı olmaya teşvik ederek daha yüksek seviye ağ merkeziyetsizliği sağlar.

Soğuk Stake Etme

Soğuk stake etme, donanım cüzdanı gibi internet bağlantısı olmayan kripto cüzdanlarından yapılan stake etme sürecine verilen addır. Soğuk stake etmeyi destekleyen kripto para ağları kullanıcılarının fonlarını güvenle tutarken bir yandan da stake edebilmesine imkan tanır. Fakat eğer kullanıcı kripto paralarını soğuk depolamadan başka yere taşırsa aldığı ödüller kesilir. Bu yöntem ağ içindeki büyük stake sahipleri için özellikle kullanışlıdır çünkü fonlarını maksimum seviyede korurken ağı desteklemeye devam edebilirler.

Proof of Stake’i (PoS) Kullanan Popüler Platformlar Hangileridir?

Ethereum (ETH), Tezos (TZX), Tron (TRX), Polkadot (DOT) ve Avalanche (AVAX) platformları kripto paralarınızı stake ettirip karşılığında ödül kazanmanıza olanak sağlayan platformlardan bazılarıdır.

Proof of Stake Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Elimdeki kripto paraları nasıl stake ettirebilirim?

İlk önce elinizdeki kripto paraların stake ettirmeye uygun olması lazım. Ardından elinizdeki kripto paraları stake ettirmeniz için ne kadar coin/token olması gerektiğini bilmeniz lazım. Eğer elinizde yeterli miktarda coin/token varsa sisteme direk stake ettirebilirsiniz. Genelde stake ettirme işlemleri ellerinizdeki kripto paraların platform içinde kilitlenmesini gerektirir.

Elimde stake ettirmeye yetecek kripto param yok. Yine de stake ettirebilirmiyim?

Eğer borsanızda stake ettirme hizmeti ellerinizdeki kripto paralar için mümkünse stake ettirebilirsiniz. Ama onun karşılığında elde edeceğiniz ödülün bir kısmını ücret olarak ödeme olarak vermek zorunda kalırsınız. O nedenle kripto paralarınızı hangi borsalarda stake ettirecekseniz öncesinden tüm detaylarıyla beraber araştırmanızı öneririz.

Kripto paralarımı verdikten sonra istediğim zaman çekebilir miyim?

Staking kontratlarında ellerinizdeki kripto paraları kilitledikten sonra belli bir süre çekemezsiniz. Bu yüzden stake ettirmeden önce koşulları iyice araştırmanız ve eğer güvenilirse o zaman stake ettirmeniz önerilir.

Proof Of Stake’i destekleyen kripto para projelerine ve platformlara yönelik en son gelişmeleri nasıl takip edebilirim?

Proof of Stake’e yönelik kripto para haberleri ve en son gelişmeler Coinkolik.com’da. Türkiye’nin lider kripto para haber platformu Coinkolik.com üzerinden Proof of Stake konsensüs algoritmasını kullanan kripto para birimlerine dair en son gelişmeleri takip edebilirsiniz.