Elektronik Para vs Kripto Para

Elektronik para, yani dijital para ile kripto para hakkında çok fazla bilgi karmaşası ve merak edilen noktalar var. Bu konuya değinmek için kripto para ve elektronik paraları tanımlamak ikisi arasındaki farklardan, avantaj ve dezavantajlardan bahsetmek istedik.

Elektronik Para Nedir?

Dijital para olarak da bilinen elektronik para, elektronik ortamda bulunan para ya da ödeme formlarına denir. Sadece bilgisayarlar aracılığıyla transferi gerçekleştirilebilir ve herhangi bir fiziksel formu yoktur. Dijital paraların avantajı, kredi kartları, akıllı telefonlar ve online kripto para borsalarına transferlerinin sağlanmasıdır.

Elektronik para ile ödeme yöntemlerine kredi kartlarını örnek verebiliriz. Kredi kartında bir kullanıcı herhangi bir marketten alışveriş yapmak için müşteri kredi kartını çıkarır. Kartı POS cihazına sokan kasiyer, ilk önce kartla POS cihazının bağlantısını sağlar. O sırada cihaz kardın gerçek olup olmadığını kontrol eder. Eğer kart gerçekse ve son kullanım tarihi geçmemişse POS cihazı sizden şifre istiyor. Siz de şifreyi girdikten sonra kartınızdaki bakiyenin yeterli olup olmadığına bakıyor. Eğer kartınızdaki bakiye yeterliyse işlemi sonlandırıyor ve ücretinizi ödeyip çıkabilirsiniz. Siz işlemin ücretini eksiksiz ödemişken satıcı işlem ücretinin tamamını alamıyor. Elde ettiği ücretin %1-3’ünü finansal hizmet sağlayıcılarına komisyon olarak harcıyor. Bu da küçük işletmeler için sorun yaratabiliyor. Uluslar arası ödemeler yapacaksanız, komisyon oranları daha da yüksek olup hem alıcılar hem de satıcılar için çok ciddi problem olabilir.

Elektronik para ile ödeme yöntemlerine bankalar arası transferler örnek olarak verilebilir. Bankalar arası transferde eğer başka bankalara transfer yapacaksanız %3’e kadar komisyon ödersiniz. Ama eğer uluslararası yöntemde para aktaracaksanız %20’ye kadar komisyon ücreti alınabilir. Yani kısacası, bankalarla yapacağınız işlemlerde yollayacağınız miktarın bir kısmını komisyonlara verirsiniz.

Kripto Para Nedir?

Dijital paralara benzeyen kripto paralardaki en önemli fark, devlet tarafından basılmaması ve genellikle merkezi kontrolün olmamasında yatıyor. Yani aslında para kodlar tarafından oluşturuluyor ve kurallar bilgisayar kodlarına göre belirleniyor. En önemli özelliği merkezi olmamakta yatan kripto paralar daha çok borsalarda işlem görür. Örnek olarak Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) olarak gösterebiliriz.

Kripto Para Örnekleri ve Kısa Tarihçeleri

Bitcoin (BTC)

2009 yılında Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin Whitepaper’ı yazdığı gün, dijital altının piyasaya sürüldüğü gündü. Makalesinde devletlerin devamlı para bastığı ve bu yüzden değerini kaybettiği ve herhangi bir merkezi kontrol olmaksızın yeni bir para birimi oluşturma gerekliliğine dikkat çeken Nakamoto, blockchain teknolojisini kullanarak kimsenin kontrol edemeyeceğini açıklamıştı. Bunun sonucunda ağdaki bilgisayarlar Bitcoin çıkarmak için giderek artan miktarda hesaplama yapmak zorunda kaldı ve arz sınırı 21 milyon olarak kararlaştırdı. Şu an Bitcoin piyasa değeri açısından en değerli kripto paradır.

Ethereum (ETH)

2015 yılında blockchain platformu ihtiyacı duyulması ortaya çıkan Ethereum, son altı yılda ciddi yol kat etti. İlk olarak Bitcoin ağında platform inşasını topluluğun reddetmesi sonucu Bitcoin topluluğundan ayrılıp kendi platformunu kurdu. Şu an en değerli ikinci kripto para birimi olan Ethereum (ETH), birçok merkezsiz uygulamanın inşa edilmesi sonucu ciddi kullanım hacmine ulaştı. Ayrıca Bitcoin gibi yeni bir çağı açması, Ethereum’un birçok kişi tarafından kullanılmasını sağladı.

Ripple (XRP)

2014 yılında ödemeler amaçlı blockchaini kullanan Ripple, şu an SEC ile yaşanan davalardan dolayı ismi duyulmuş durumda. İlk olarak dağıtık defter aracılığıyla ödemelerde yaşanan sorunları çözümlemeyi hedefleyen Ripple (XRP), ilk olarak büyük firmalarla başarılı iş birliği gerçekleştirdiler. Ama sonrasında SEC ile dolandırıcılık, yasa dışı menkul kıymet dağıtımı ve piyasa manipülasyon iddiaları sonucu önü arkası kesilmeyen davalarla uğraşmaya başladılar. En son olarak SEC’in piyasa manipülasyonu aracılığıyla şirketteki kişileri zenginleştirme ve yasa dışı menkul kıymet dağıtımı sonucunda açtığı dava, Ripple’ı birçok kişi arasında popülerleştirdi.

Elektronik Para ve Kripto Para Karşılaştırması

• Elektronik para, dijital olarak kullanılan para birimidir. Kripto para ise, elektronik paranın bir alt kümesi olarak tanımlanabilir. Fakat özdeş değillerdir.
• Elektronik para daha eski bir teknolojidir; kripto para ise, nispeten daha yenidir.
• Banka hesapları, internet üzerinden alışveriş yapma sistemi, dijital hesaplar ve cüzdanlar, elektronik para olarak kabul edilir. Kripto para ise, blockchain zinciri üzerinde oluşturulmuş paradır. Yatırım yapılabilir, direkt olarak harcamalarda kullanılmaz fakat reel paraya çevrilebilir.
• Elektronik paraların denetimli, merkeze bağlı olma özelliği vardır. Kripto para denetimsizdir. Hiçbir denetim otoritesi tarafından kontrol edilemez.
• Elektronik para kullanımı için şahsın kimlik bilgileri, fotoğraf gibi verilerle resmi makamlara kendini tanıtması gerekir. Fakat kripto para için resmi makamlara kendisini tanıtması gerekmez. Yapılan tüm işlemler zincir üzerinde kaydedilir ve kullanıcılar herkes tarafından bilinir.
• Elektronik paralar şeffaf değildir. Para transferleri ve bilgiler görülemez. Kripto paralar ise, aksine tamamen şeffaftır. Bir zincir akışı üzerinde yer aldığından ötürü işlemler görülebilir.
• Elektronik paralar devlet kontrolündedir. Herhangi bir riskli durum oluştuğunda işlemler dondurulabilir ya da iptal edilebilir. Fakat kripto paralar, topluluklar tarafından yönetilir. Güvenilirliği para türlerine göre değişkenlik gösterse de genel itibariyle güvenlidir.
• Elektronik paralar resmidir ve yasalarla çevrilidir. Kripto paralar hala pek çok devlet tarafından tanınmamış durumdadır ve yasal kurallar söz konusu değildir.
• Elektronik paralar, siber saldırılara karşı yeterli güçte değildir. Dolandırıcılık riski her zaman vardır. Kripto paralar ise, yazılım kaynaklı olduğu için siber saldırılara karşı daha güçlü ve korunaklı bir alt yapıya sahiptir.
• Elektronik para kullanımı standart bankacılık işlemleri çizgisinde ilerler. Kripto para kullanımı ise, borsa gibi nitelendirilebilir. Bankacılık sistemi ile ilgisi yoktur; harcama yapılan bir para türü değildir. Fakat yapılan yatırımlar reel paraya çevrilerek harcama yapılabilir.
• Elektronik paralarda değer genelde sabit dururken kripto paralar volatil olarak bilinir. Yani kripto paralar açısından ödemelerin gerçekleştirilmesi genellikle zordur.

Kripto Paralar Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Kaç tür kripto para vardır?

Kripto paralar coin ve token olarak ikiye ayrılır. Coin’ler, kendi blockchain yazılımına sahip kripto paralarken, token’lar ise başka bir blockchain platformunun yazılımını kullanarak çıkartılan kripto paralara denir.

Kripto paralarda işlem yapılabilir mi?

Kripto paralar, yüksek fiyat hareketliliği yaşadıkları için ödeme aracı olarak kullanılmaları zordur. Bu sorunu çözmek için oluşturulan stablecoinler genel olarak değerlerini başka bir menkul kıymete sabitlerler. Stablecoinler için en iyi örnek olan Tether (USDT), kripto paralar ile yapılan ödemelerde ciddi kolaylıklar sağladı. Bunun sonucu olarak piyasada stablecoin sayısında ciddi artış yaşandı. Şu an en çok kullanılan stablecoinler dolara endeksli Tether ve Binance USD’dir (BUSD).

Kripto paraları tutmak için cüzdan gerekli mi?

Kripto paralarınızı tutmak için farklı kripto paraları tek bir cüzdanda tutabilecek cüzdana sahip olmanız önerilir. Eğer çok sık borsalarda işlem yapacaksanız güvenilir bir kripto para borsasında hesap açabilir ve kolaylıkla işlem yapabilirsiniz. Kripto paralardan herhangi birini aldıktan sonra hesabınızdaki cüzdanı kolaylıkla tutabilirsiniz.

Kripto para ödemelerindeki avantajlar nelerdir?

Kripto para ödemeleri, geleneksel ödemelere oranla daha hızlı, etkili ve daha düşük komisyon oranları açısından daha avantajlıdır. Ayrıca dünyanın herhangi bir yerine engel olmaksızın fon transferi gerçekleştirebilirsiniz. Son olarak sadece cüzdanınızla tüm ağla etkileşime geçebilirsiniz.

Elektronik Paralar Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Elektronik para aracılığı ile yapılan ödeme yöntemleri nelerdir?

Elektronik paralarla yapılan ödemeler banka transferleri, kredi kartı ödemeleri, banka kartı ödemeleri, havaleler ve EFT’lerden oluşur.

Elektronik para ile ödemeler neden nakit ile yapılan ödemelerden daha sık kullanılır?

Elektronik para, nakit ile yapılan ödemelerle karşılaştırıldığında uluslar arası ödemeler ve karttaki nakdin cüzdanda çok doldurmadığından dolayı genellikle tercih edilen ödeme yöntemidir.

Elektronik para aracılığıyla yapılan ödemelerde neden yüksek komisyonlar alınabilir?

Elektronik para ile yapılan ödemelerde birden fazla üçüncü parti olduğu için komisyon oranları işlemden işleme ciddi farklılık gösterebilir. Bu yüzden komisyonlar %20 gibi yüksek rakamlara ulaşabilir.

Elektronik para ile yapılan ödemelerin avantajları nelerdir?

Elektronik paralar, mekandan bağımsız olarak ödeme yapılmasına ve nakde oranla taşınması daha kolay olması önemli avantajları arasındadır.

Elektronik para ile yapılan ödemelerin dezavantajları nelerdir?

Yüksek komisyon, merkezi işlemler ve uzun sürebilen işlem süreçleri elektronik paraların dezavantajları olarak görülür. Ayrıca işlem yapmadan önce uzun bir onaylama süreci gerekmesi, dünyada finansal sisteme erişemeyen birçok kişi için ciddi sorun oluşturuyor.

Genel Değerlendirme

Sonuca gelirsek; elektronik para ile kripto paranın ayrı ayrı avantaj ve dezavantajları bulunmakla birlikte birbirlerinden oldukça farklı para türleridir. Ne için kullanmak istediğiniz ve de ne hedeflediğiniz para seçiminde çok önemlidir.

Elektronik paraları hepimiz kullanıyoruz; internette alışveriş yapıyoruz, para transferi yapıyoruz ve bunlar dijital paralarla oluyor. Bildiğimiz, tanıdığımız bir sistem ve belki de hayatımızın merkezinde.

Kripto para henüz herkesin radarında değil belki fakat gelecek vaat eden bir para türü. Şimdilik belli bir kesim tarafından sadece yatırım kanalı olarak değerlendirilse de ilerleyen zamanlarda neler olacağını hiçbirimiz bilemeyiz. Belki bir gün kripto paralar da herkesin kullandığı bir para haline gelebilir.