Değer, Fiyat ve Dijital Varlıklar

Köpük

2017 yılı sonu 2018 yılı başlarında kripto para piyasasında yaşanan büyük Bitcoin ve altcoin rallilerinde daha önce farklı piyasalarda tecrübesi olmayan yepyeni yatırımcılar büyük bir köpüğün içinde buldu kendini. İşlevlerini ve değer dinamiklerini tam olarak bilmedikleri dijital varlıklara akın eden bu kitle kısa yoldan köşeyi dönmeyi arzulayarak, kendi ikinci Bitcoin gibi kripto para destanını yaratmak için sermayesini soktu ve ciddi kayıplar da yaşadı. Özellikle Twitter’da bana gelen özel mesajlardan da biliyorum bu kayıpları.

Yaşanan coşku ve beklentinin yanında kripto para borsalarında alım satım ve transfer işlemlerinin blockchain teknolojisi sayesinde diğer piyasalara nazaran daha kolay yapılması bu piyasada gerçekleşen akımda en önemli etkenlerden biridir kanımca. Şu an en büyük borsa Binance’in ilk zamanlarını düşünün sadece basit bir al-sat butonu dışında başka bir fonksiyon neredeyse yoktu. Bu basitliğin sağlanması sizce de bir tesadüf mü? Borsalardan borsalara hızlıca paralar yollamak, o ICO senin bu ICO benim macera aramak, kripto paraların o renkli dünyalarında hayallere dalıp kaybolmak çoğu insanı sarhoş etti. Sonra kalabalığın yarattığı toz bulutu dağıldığında enkazlar da bir bir ortaya çıktı. Çoğu yatırımcı piyasayı bir daha dönmemek üzere terketti kimi de ağzı yandığı için son iki yıldır yoğurdu üfleyerek yiyor. Zaten altcoin hacimleri de ortada daha doğrusu hacimsizliği.

Her piyasada olduğu gibi profesyonel azınlık bu açgözlü hevesi ve yüksek fiyatlardan alınan yüksek riskleri fırsata çevirip akümülasyon döneminde topladıkları kripto paraları çok yüksek karlardan satıp piyasadan çıktılar. Çıkmadan önce de interneti ve sosyal medyayı etkin bir şekilde kullanarak köpüğü şişirdikçe şişirdiler. Bu profesyonel azınlık içinde aynı zamanda “insider” dediğimiz önceden haber alan ekosistemdeki yazılımcı vb. insanlar da vardı. Burada bazıları haksızca hatta trade işlerinden anlamasa bile büyük paralar kazandı. Ekosistemdeki Y ve Z kuşağına büyük bir sermaye transferi yaşandı. Kimi bu şansı kullanıp projeler geliştirdi, kimi yat partilerinde ezdi ve kimi de genç yaşta emekli oldu.

Değeri ve Fiyatı Birbirinden Ayırabilir muyuz?

Çok basit ve mutlaka sorulması gereken geç kalmış bir soru “peki biz ne alıyoruz?” Bitcoin, Ethereum, IOTA, Ripple, Monero, Grin, Chainlink aynı şeyler mi? Hepsinin fiyatını etkileyen faktörler aynı mı? Bir yerde maalesef “evet”, bir yerde ise “hayır”. Fiyat, değer, işlev kavramlarının birbirine karıştırarak kalabalıkların irrasyonel hareketlerine ve algısına göre maalesef “evet” ancak teknik açıdan incelendiğinde ve araştırma raporlarına bakıldığında bunlar aynı varlıklar değil çünkü piyasaya arz mekanizmaları, işlevleri, vizyonları farklı, hem de çok farklı.

Öncelikle çok temel iki kavramdan bahsetmek gerekiyor “değer” ve “fiyat” burada iki farklı kavramı sorgulamakta büyük fayda var çünkü örneğin Bitcoin’in değerinin aslında fiyatıyla bir alakası olmadığını bilmekle başlıyor her şey. Bitcoin özelinde fiyat ve değer kavramlarını sorgulayalım.

• Bitcoin’in değeri değişmez, fiyatı değişir.
• Bitcoin’in değeri parasal değerle ölçülmez, fiyatı ölçülür.
• Bitcoin fiyatını arz ve talep belirler, değerini ise bakış açısı belirler.
• Bitcoin fiyatı herkes için aynıdır değişmez ancak Bitcoin değeri görecelidir.
• Değerde sağlanan fayda çok önemlidir. Örneğin çölde susuz kaldığınız zaman bir çuval altın hayatta kalmanıza yardımcı olmaz.

Sosyal medyada, raporlarda ve çeşitli dökümanlarda değer analizleri, sorgulamaları, yorumlar ve analizler okuyan küçük yatırımcılar “hocam bu neden fiyatlamadı?” diye sorabiliyor. Sonra da sağlanan faydaları görmeden yaşanılan dijital devrimi küçümsemeye ve tiye almaya başlıyor. Sık sık kripto para piyasasında bu konunun sulandırıldığına şahit olmuşsunuzdur “hocam biz teknolojisi için buradayız hehehe” vb. tüm bunların nedeni değer ve fiyat arasındaki farkı ayrıştıramamaktan kaynaklanıyor.

Bu konuda son olarak şunu eklemek gerekiyor kripto paralar gibi dijital varlıklar Bitcoin ile doğmadı ancak Bitcoin devrimsel bir fikri kitlelere yaydı, sahaya indirdi, gerçek durum ve verilerle kendini test etti (bu testi de geçti), kripto paraları benimsetti, kullandırdı, sorgulattı bu açıdan sağladığı fayda ve farkındalık açısından çok değerlidir ama bu onun fiyatsal açıdan çeşitli risklere maruz kalmayacağı anlamına gelmiyor.

Dijital Varlıklar

Twitter’da stratrade hesabımda “yeni başlayanlar için” içeriklerinde dijital varlık türlerinin iyi anlaşılmasına ayrı bir önem vererek paylaşımlar yaptım. Bu içeriklere Security Token, Fungible Token, Altcoin, Token, Utility Token, Asset Token isimlerini tıklayak ulaşabilirsiniz.

Kısaca her projenin piyasaya sürdüğü dijital varlıklar, işlevleri, taşıdığı haklar vb. faktörler açısından birbirlerinden oldukça farklı. Bu nedenle “bu coin neden fiyatlamadı?” sorusunu sormadan önce, “ bu coin/token bize nasıl haklar tanıyor?”, “bu dijital varlıklar ne işe yarıyor?” gibi soruları sormak bu tür dijital varlıkları içselleştirmek için daha önemli. O yüzden kolay görünen ancak detaylarına hakim olunması gereken bir alan kripto para piyasası ve dijital varlıklar.

Bir çok değişken fiyata etki ediyor bunlardan en önemli gördüğüm önemli bir faktör de dolaşan arz mekanizmasının nasıl kurgulandığı, enflasyon hesapları vb. veriler. Ayrıca bazı projelerdeki fonlar belirli bir tarihte arz edilene kadar kilitleniyor bunları takip etmek de çok önemli.

Eğilim Ne Yönde?

Son olarak şunu eklemekte fayda var artık ICO’ların yatırımcıların güvenliklerini gözetmeyen riskli mekanizmaları ile proje kitle fonlamaları devri kapandı ayrıca 2018’in modası IEO’lar da yavaş yavaş sönümleniyor. Önümüzdeki yıllarda paya dayalı, menkul kıymet statüsünde, yatırımcılarına haklar tanıyan STO (Security Token Offerings) ve IPO (Initial Public Offerings) yani borsa aracılığı ile blockchain çözümleri üreten şirketlerin halka arzlarını daha sık göreceğiz bunun sinyallerini alıyoruz. Özellikle Ripple CEO’su Brad Garlinghouse gelecek sene halka arzı düşündükleri belirtmişti.