Peter Lynch’in yazdığı Borsada Tek Başına kitabının üçüncü bölümüyle devam ediyoruz.
“Hep düşündüğümüz gelecek, asla geçmişin aynısı olamaz ama biz yine de kendimizce hazırlık yaparız. Bütün bunlar bana Mayalıların evren hakkındaki düşüncelerini hatırlatıyor. Maya mitolojisine göre evren dört kez parçalanıp yok olmuştur. Mayalılar her seferinde çektikleri acılardan ders alarak bundan sonra daha hazırlıklı olacaklarına yemin ederler, oysa hazırlıkları hep bir önceki felakete göre yapılmıştır, önce sel olur, selden kurtulanlar ormanlardaki tepelere taşınarak köylerinin etrafına yüksek setler çeker, evlerini ağaçların üzerine yaparlar. Ama bütün bu çabaları boşunadır çünkü ikinci felaket dünyayı ateşe verir. Yangından sonra hayatta kalanlar ağaçlardan inerek kendilerine taştan yeni evler yaparlar ama köy yerdeki geniş̧ bir çatlağın üzerine kuruludur. Çok geçmeden dünya bu kez de bir depreme uğrar. Mayaların başına gelen dördüncü felaketi hatırlamıyorum, bu belki de bir ekonomik durgunluktu, ama ne olursa olsun Mayalar buna da hazırlıksız yakalanırlar. O sırada depremden zarar görmeyecek evler yapmakla meşguldürler.”
Kriz ortamında fırsatları yakalayabilmek
Bu hikâyeden de anlaşılabileceği üzere yaptığımız şey geçmişten yola çıkarak gelecek hakkında senaryolar hazırlayarak kendimizce önlem almak fakat aldığımız önlemler geçmişin birebir tekrarlanacağı ön kabulüne dayanmakta. Tüm bunlardan dolayı aslında yapılması gereken şey genel olarak eğilimlerimizi değiştirmek. Yani psikolojimizi sağlamlaştırarak, kendimize yeni mental çerçeveler oluşturarak kriz anlarında ne yapabileceğimiz üzerine farklı senaryolara hazırlanmamız gerekmekte. İnsanlar genellikle her kötü olaydan sonra dünyanın sonunun geldiğine inanırlar fakat insanlık tarihi boyunca yeni çevre koşullarına uyumlanmanın daima devam ettiği görülmüştür. Yani insan özünde her duruma adapte olabilen bir canlıdır ve dolayısıyla biz de bu özelliğimizi kendi lehimize kullanabiliriz. “Her kriz yeni zenginler yaratır” sözü de bu duruma kanıt niteliğindedir. Eğer kriz ortamlarındaki fırsatları görebilecek şekilde kendinizi yetiştirebilirseniz bu noktada herkesin korktuğu noktada alım yapabilmeniz oldukça olasıdır. Bitcoin 15 bin dolarlara düştüğünde bir grup sektörün tamamen öldüğünü ve dolandırıcılıktan öte olmadığını düşünürken, bir diğer grup ise o seviyelerden alım yaparak (alım yapan bir kitle olmalı ki fiyat yükselebilsin) bakiyelerini katlamaya ve büyütmeye devam etti. Kendinizi farklı alanlarda eğitmeniz yalnızca “bakmamanızı”, aynı zamanda bakmanın ötesine geçerek “görebilmenizi” sağlayacaktır.
Risk dengelemesi yapmak
“Gerçekçi olmayan beklentiler kişileri borsadan soğutabilir. Hayal kırıklığına uğrayarak elinizdeki yatırımları yanlış bir anda havaya atabilirsiniz. Ya da daha kötüsü, hiç gerçekleşmeyecek birtakım kazançları bekleyerek hisseleri elinizde gereğinden fazla süre tutabilir ve zarar edebilirsiniz.” Kimi dönemlerde yüzde 25 kâr ederken kimisinde yüzde 10 zarar edebilirsiniz, kazanmak ve kaybetmek borsanın doğasında var. Yapılması gereken şey sistematik, tutarlı ve istikrarlı bir şekilde oyunu oynamaya devam etmektir. Portföy yönetimi esnasında riski doğru bir biçimde değerlendirip farklı hisse/coin türlerine yönelmek en rasyonel yol olarak karşımıza çıkmaktadır. İşin püf noktası bilinçli davranmaktır. Riskli ve dolayısıyla kazanç oranı da yüksek olan yatırımları risksiz ve kazanç oranı görece daha düşük olan yatırımlarla dengelemek gerekir. Lynch ayrıca genç yatırımcıların yaşlılara kıyasla daha şanslı olduğunu çünkü farklı yöntemler deneyip hata yaparak doğru hisseleri/coinleri bulabilmeleri için önlerinde daha uzun zamanların bulunduğunu belirtmektedir. Belki hemen zengin olamayabilirsiniz fakat bakış açınızı daha geniş tutarak elde ettiğiniz deneyimleri gerçekten cebinize atabilirseniz kendinizi gelecekte daha doğru bir şekilde konumlandırabilirsiniz.
Portföy çeşitlendirmenin önemi
Son olarak Peter Lynch kitabında portföy çeşitlendirmenin önemini defalarca kez vurgulamış. Ona göre tek bir ürüne tüm paranızı yatırmaktansa birden fazla ürüne bunu bölmek çok daha mantıklı bir seçenek çünkü ürünlerden birisi bile çok yüksek kâr yapsa genel portföy performansını oldukça olumlu etkileyecektir. Peki portföyünüzü nasıl çeşitlendirmelisiniz? Öncelikle risk oranı artıkça ödül oranı da artmaktadır. Dolayısıyla bir portföy oluşturulurken risk düzeylerine göre farklı kategoriler belirlenebilir. Düşük, orta, yüksek ve çok yüksek riskli yatırım araçları seçilebilir. Paritelerden bazıları sizi zarara uğratsa dahi yüksek ya da çok yüksek riskli yatırımlarınızdan bir-ikisi bile yükselse kâr düzeyiniz çok yüksek olacağından yaptığınız zararı fazlasıyla çıkarabilirsiniz. İkinci olarak kontrol edebileceğiniz kadar hisse/coin almalısınız. Eğer piyasalarla sürekli olarak ilgileniyorsanız ve fiyat hareketlerini takip edebiliyorsanız, market hareketlerine hızlı reaksiyonlar verebiliyorsanız bu noktada elinizdeki ürün sayısı biraz daha fazla olabilir. Üçüncü olarak portföy çeşitlendirme aynı zamanda aktif kontrolü de içermektedir. Örneğin bir üründen çok yüksek kâr elde ettiğinizde satış yaparak kazancınızın bir noktasını potansiyeli olduğunu düşündüğünüz farklı bir ürüne ya da zararda olan bir ürüne aktarabilirsiniz.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
