Blockchain (Blokzincir) Teknolojisinin Sınırları

Deutsche Bank Aralık 2018’de Jochen Möbert imzası ile ‘Blockchain Devriminin Aşamaları’ adlı bir analiz yayınladı.

Analizde Blockchain (blokzincir) teknolojisinin toplumda meydana getirdiği ve getirmesi olası büyük dönüşümler 10 madde halinde sıralandı.

Buna göre blokzincir teknolojisi ile:

1. Bitcoin isimli küresel devlet dışı bir para birimi ortaya çıkarıldı
2. Bitcoin spekülatif bir yatırım aracı haline geldi
3. Blokzincir üzerinde sadece para değil tapu, kimlik, fikri mülkiyet hakları vb her türlü bilginin tutulabileceği anlaşıldı
4. Makineden makineye iletişim için internet of things (IOT) üzerinde blokzincir kullanımı hakkında projeler geliştirilmeye başlandı
5. Akıllı kontratlar gündeme geldi
6. Akıllı kontratlar yapay zeka ile birleşecek
7. Küresel bir yapay zeka toplumu oluşacak
8. Rüşvet ve partizanlıktan uzak yapılar kurulacak
9. Temsili demokrasi yerine doğrudan demokrasi çalışmaya başlayacak
10. Ekonomik ve toplumsal hayatta kendi kendilerini idare eden ‘merkeziyetsiz özerk organizasyonlar’ ortaya çıkacak

Deutsche Bank analizinde blokzincir teknolojisinin -özellikle taraftarlarının arzu ettiği- olası gelişim aşamalarını ortaya koyduktan sonra bu aşamaların gecikebileceğini de vurguladı. Gecikmenin nedeni olarak ise çok ümit bağlanan bu teknolojinin sınırlarını gösterdi. Analize göre:

Öncelikle blokzinciri teknolojisi mevcut klasik merkezi veritabanı uygulamalarına göre çok pahalı. Vitalik Buterin 2018 yılında Deconomy etkinliğinde yaptığı bir konuşmada Ethereum blokzincirinin merkezi bir web sunucusuna göre milyon kat daha pahalı olduğunu belirtmişti. Blokzincirde sisteme üye tüm bilgisayarlarda veritabanının bir kopyası tutulur. Sisteme her veri girişi yapıldığında bu kopyaların hızla senkronize edilmesi mecburiyeti maliyetleri artırır. Ayrıca sistemde değişiklik yapmak gerektiğinde karmaşık süreçler de ayrı bir maliyet unsurudur.

Blokzincir teknolojisi alanı henüz göreceli olarak yeni kabul edildiği için blokzincir yazabilecek bilgisayar programcısı bulmak daha zor. Programcı sayısı çok az olduğu için doğal olarak ücretler de bir hayli yüksek.

Blokzinciri teknolojisi merkeziyetsizliği sağlayabilmek için güvenliği ön planda tutuyor. Bu nedenle hız ya da ölçeklenebilirlik son derece düşük. Muadil merkezi çözümler saniyede 10 binlerce işlem yapabilirken, merkeziyetsiz blokzincirlerde bu sayı tek en fazla iki haneli rakamlara ulaşabiliyor.

Blokzincir veya kripto para projelerinin büyük çoğunluğunda gerçekçi olmayan aşırı iddialı hedefler ve kötü proje yönetimi var. Özellikle kötü yönetim nedeniyle çok fazla projenin batması tüm ekosistemi bir nevi iflasa sürükleyebilir.

Teorik olarak blokzincirler klasik sistemlere göre çok daha güvenli. Ancak kötü yönetim aynı zamanda siber güvenlik açısından da sorunlar oluşturabiliyor. Blokchainlerin kendisi iyi yönetilese bile etrafında oluşturulan başka dijital yapılardaki zayıflıklar nedeniyle hırsızlık ya da dolandırıcılık olayları hala devam ediyor.

Blokzincir teknolojisi yaygınlaştıkça İlk oluşturacağı etki geniş çaplı iş kayıpları olacak. Merkezi onay otoritelerine ihtiyacı ortadan kaldıran bu teknoloji bir çok bankayı, noterleri, bazı kamu kurumlarının büyük kısmını (tapu, nüfus, vergi daireleri) gereksiz hale getirecek. Böylece toplumsal muhalefet olasılığı da artacak.

İnternet devriminin tersine blokchain devrimi güven unsuruna dayandığı için pek çok durumda avantajları somut olarak göstermek ya da anlatmak zor olacak.

İnternet devriminin başlangıcında da yeni teknolojinin toplumu daha demokratik hale getireceği düşünülüyordu. Ancak vardığımız yer büyük teknoloji şirketlerinin kişisel veriler üzerinde tekel kurması oldu. Blokzincirin doğrudan demokrasi vaadi de bir hayal olarak kalabilir.

Gelelim Deutsche Bank’ın özetlemeye çalıştığım analizi üzerine kendi yorumlarıma:

Blokzincirlerin ve blokzincir programcılarının şu an çok pahalı olduğu ortada. Ancak bu yeni doğan her teknoloji için geçerlidir. Teknoloji yayıldıkça uzman sayısı artacak ve dolayısıyla maliyetler de hızla düşecek.

Hız konusu en önemli sorunlardan bir tanesi. Bitcoin gibi değer saklama işlevi ön plana çıkan projelerde hız o kadar önemli değil. Fakat blokzincirin yaygın kullanımında hız önemli bir faktör olacak. Bu konuda blokzincirin kendi içinde çözüm yolları aranıyor. Deutsche Bank analizinde blokzincir dışındaki diğer dağıtık veritabanı teknolojilerine hiç yer vermemiş. Oysa bu teknolojiler özellikle hız konusunda blockchaini aşmak için tasarlanıyor. Tangle, Hasgraph, Holo ve Avalanche ilk akla gelenler. Buralarda yakında olumlu gelişmeler olacağını düşünüyorum.

Kötü yönetim ve siber güvenlik açıkları hala problem olmaya devam ediyor. Ancak ben bunların tüm ekosistemi yok edecek boyuta ulaşmasına ihtimal vermiyorum. Blokzincir teknolojisinin sunduğu avantajlar o kadar çok ki bir kez gündeme geldikten sonra geri dönüş olmayacaktır.

Blokchainin meydana getireceği iş kayıpları nedeniyle muhalefete neden olacağı da doğrudur. Bu aslında tüm yeni teknolojilerin kaderidir. Ancak tarih bu endişenin yersiz olduğunu da kanıtlıyor. Matbaaya, tekstil makinelerine, otomobillere hatta internete muhalefet hep oldu. Fakat yeni teknolojiler ortaya çıkardıkları yeni ve daha yüksek ücretli işler ile bu tepkilerin her zaman üstesinden gedi.

Blokzincir devriminin avantajları özellikle kişisel veriler alanında somut olarak gösterilebilir. İnsanlar blokchain vb teknolojiler ile sansürlenemeyen kesintisiz internete kavuştuklarında; sadece internette gezinerek ya da arama yaparak veya sosyal medyada paylaşım yaparak kripto para kazandıklarında; veya Notere gidip çok para vermek yerine evlerinden çıkmadan işlerini çok daha ucuza çözdüklerinde emin olun farkı fark edeceklerdir.

En önemli konu ise blokzincirin doğrudan demokrasi vaadi. Yeni teknolojinin seçim yapmayı adeta bedava hale getireceği ortada. Ayrıca blokzincir ile çok daha güvenli ve hızlı seçim yapmak ve sonuçları da anında almak kesinlikle mümkün. İşte tüketiciler ya da toplumun temelini oluşturan ekonomik ve siyasi aktörler teknolojinin getirdiği bu avantajı her alanda hayata geçirmezlerse blokzincirin nasıl kullanılacağına halkın ya da bireylerin kendisi değil yine ekonomik, teknolojik ya da siyasi birtakım elitler karar verir. Bu durumda da blokzincir bir özgürlük değil kölelik aracına döner.