Bitcoin Arzı Neden 21 Milyonla Sınırlandırıldı? 21 Milyonuncu Bitcoin Çıkarılabilecek mi?

Bu rehberimizde sizlerle Bitcoin arzı nedir, Bitcoin arzı neden 21 milyonla sınırlandırıldı gibi soruların cevaplarını paylaşacağız. Öncü kripto para birimi ile biraz da olsa haşır neşir olan herkes “21 Milyon” sınırını illaki duymuştur ve bu durum akıllarda soru işaretleri oluşabiliyor. Bu noktada akla ilk gelen soru “Neden 21 Milyondan Fazla Bitcoin Olamayacak” şeklinde. Bu yazımızdan buna cevap vermeye çalıştık.

Öncelikle toplam arz nedir bu sorunun cevabını verelim.

Toplam Arz Nedir?

Toplam arz, şu anda mevcut olan ve dolaşımda olan veya bir şekilde kilitlenmiş olan coin veya token sayısını ifade eder. Yakılan veya yok edilen kripto paraların toplamı çıkarılmış olan (veya çıkarılan) kripto paraların toplamıdır. Bu nedenle, toplam arz, hem dolaşımdaki arzı hem de henüz açık piyasaya çıkmamış kripto paraları içerir. Örneğin, genellikle özel bir satış veya İlk Para Arzı (ICO) olayını takip eden bir stakae veya hakediş süresi altında tutulan kripto paralar. Sonunda yakılan kripto paralar veya token’lar toplam arzın dışında tutulur. Toplam Bitcoin arzı da totalde çıkarılacak Bitcoin sayısını ifade etmektedir.

Toplam Arz vs Dolaşımdaki Arz

Toplam arzın aksine, dolaşımdaki arz, halihazırda dolaşımda olan ve çeşitli kripto para piyasalarında alım satım için mevcut olan tüm kripto paraları ifade eder. Dolaşımdaki arz, halihazırda halkın elinde bulunan kripto paraları ifade eder ve bu nedenle, kilitli veya yedekte tutulan kripto paraları veya token’ları içermez. Bir kripto para biriminin piyasa fiyatları, arzın kilitli veya ayrılmış kısmından doğrudan etkilenemediğinden, piyasa değeri hesaplaması normalde toplam arz yerine sadece dolaşımdaki arzı dikkate alır.

Toplam Arz ve Maksimum Arz

Toplam arz, halihazırda çıkarılmış (veya çıkarılan) tüm kripto paraları yok olanları, yakılanları da içerirken, maksimum arz, ortaya çıkacak tüm kripto paraları ifade eder. Toplam arzın aksine, maksimum arz, toplam arzın bir parçası olanların yanı sıra yakılanlar ile birlikte (gelecekte) henüz çıkarılmayan kripto paraları da içerir.

Kripto ekonomi açısından bakıldığında, birçok kripto para, doğal kıtlıkları nedeniyle değerlidir. Örneğin, bir madenci tarafından yeni bir blok her doğrulandığında (ve ağın geri kalanı tarafından onaylandığında) Bitcoin ve diğer madencilik paraları üretilir. Bununla birlikte, madencilik yapılabilen kripto para birimlerinin çoğunun, üretilebilecek kripto para sayısını sınırlayan bir üst sınırı (maksimum arz) olduğu için, yeni kripto paraların üretimi sonsuz bir süreç değildir. Maksimum arz, genellikle oluşum bloğu oluşturulduğu anda tanımlanır.

Bitcoin Arzı Denildiğinde 21 Milyon İfadesi Tam Olarak Neyi İfade Ediyor?

Kafanızın biraz daha karışmasına neden olabilir ama belirtmek gerekiyor ki 21 milyon Bitcoin’in toplam arzını temsil etmemektedir. Çünkü pratikte dünyada 21 milyon adet Bitcoin üretilmesi mümkün değildir. Nedenini irdelemek istediğimizde Github’daki neredeyse resmi repo halini almış olan reporlardan amounts.h dosyasında yazan yoruma bakmak gerekiyor:

“Note that this constant is not the total money supply, which in Bitcoin currently happens to be less than 21,000,000 BTC for various reasons, but rather a sanity check.”

yani

“Bu sabit değer toplam Bitcoin arzı değildir. Daha çok, Bitcoin çeşitli sebeplerden ötürü 21 milyondan az olması gerektiği için kontrol mekanizması olarak kullanılmaktadır.”

Peki neden kaynak kodda belirtildiği üzre 21 milyon toplam arzı temsil etmiyor neden böyle bir sınır var? Bu sayı nereden geliyor ve buna kim karar vermiş? Gelin tüm bu sorunların cevaplarına daha yakından bakalım.

Soruların cevabına geçmeden önce blok ödülünün (block reward) nasıl çalıştığı ve limitin ne olduğuna değinmek gerekiyor.

Bitcoin Arzı, Blok Ödülü ve Limit

Bitcoin ilk piyasaya sürüldüğünde bir blok bulmanın madencisine getirisi 50 BTC’ydi. Bu yüzden Genesis Bloğu’nda (ilk bulunan blok) görülebilen ilk işlem bloğun yaratıcısına, yani Satoshi Nakamoto’ya verilen 50 BTC’dir. Bu ödül, zamanla ikiye bölüne bölüne azalması için programlanmış, algoritmik olarak hesaplanan bir değerdir. Her 210,000 blokta bir bu değer yarılanır ve yola devam edilir. Yani, ödülün miktarını bilgisayarın başında oturan biri kontrol etmez. Şu anda blok ödülünün güncel değeri 12.5 BTC’dir.

Bitcoin ağının optimal kararlılıkta çalışması için blokların bulunması arasında geçen sürenin 10 dakika olduğunu ve zoruluğun bu 10 dakika hedefine göre sürekli ayarladığını düşünürsek, 210,000 bloğun onaylanması için geçen süre yaklaşık 4 yıldır. Keza öyle de olmaktadır. 2012’de blok ödülü 25 BTC’ye, 2016’da ise 12.5 BTC’ye düştü. 2020’de (muhtemelen Mayıs ayında) ise 6.25 BTC’ye düşmesi öngörülebilir.

Blok ödülünü daha farklı bir şekilde ele alacak olursa, 2019’dan 2012’nin sonuna kadar her 10 dakikada bir 50 yeni BTC üretiliyordu. 2013’ten 2016’ya kadar her 10 dakikada 25 yeni BTC üretildi. Şimdi ise her 10 dakikada bir 12.5 BTC üretiliyor. Bu değer bu şekilde her 4 yılda bir azalmaya devam edecek.

Bunları bir yana koyarak işin asıl tarafı olan matematik kısmına geçebiliriz; limit dediğimiz kısım. Yukarıda değindiğimiz ikiye bölünme durumunu matematiksel olarak göstermek istersek elimizde şöyle bir ifade kalıyor:

Bu ifadenin açılımı 10,500,000 + 5,250,000 +2,625,000 + 1,312,500 + … şeklinde devam eden bir toplama işlemidir. 50 BTC üzerinden ödüllendirilen 210,000 blok + 25 BTC üzerinden ödüllendirilen 210,000 blok + … şeklinde devam eden toplamlar şeklindedir. Onu da grafik üzerinde gösterirsek:

21 Milyonuncu Bitcoin’in Üretilmesi Mümkün Değil!

Görüldüğü üzere, bu toplam 21 milyona çok yakınsayan ancak asla 21 milyona ulaşamayan bir değer. Dolayısıyla bu limit noktası 21 milyon diyebiliriz. Bu sebepten dolayı 21 milyonuncu Bitcoin dahil olmak üzere 21 milyondan fazla Bitcoin’in üretilmesi teorik olarak mümkün değildir.

Görüldüğü üzere bu toplam 21 milyona çok yakınsayan, ama asla 21 milyona ulaşamayan bir değer. Dolayısıyla bunun limit noktası 21 milyon diyebiliyoruz. İşte bu sebepten dolayı 21 milyonuncu bitcoin dahil olmak üzre 21 milyondan fazla bitcoin üretmek teorik olarak olası değildir. Yazının başında alıntı yaptığımız kaynak koddaki yorum satırlarındaki “Bu sabit değer toplam Bitcoin arzı değildir” ifadesi de buradan gelmektedir.

Peki ilk blok ödülünün miktarını kim koydu? Satoshi Nakamoto. İlk bulunan blok için verilen ödül miktarı 50 BTC’ydi ve ondan sonraki 209,999 blok da bu değer üzerinden değerlendirildi. Belirtelim ki 50 sayısında bir mana aramaya gerek yok. Nakamoto istese ilk blok ödülünü 100 BTC yapıp 21 milyon olan sınırı 42 milyona çıkarabilirdi ama öyle yapmadı.

Buradan yapılacak çıkarım, Bitcoin’in kazılıp bitirilmesinin mümkün olmadığıdır. Çünkü Bitcoin tüketilip biten bir meta değildir.

Sürekli Düşen Blok Ödülü Madenciliğin Sonunu mu Getirecek?

Bu noktada “Madem ileride çok çok az blok ödülü olacak, o zaman kim neden madencilik yapsın ki? Blok ödülü, madencilik masrafını amorti etmiyorsa işlemleri de onaylayan kimse kalmayacaktır. Bu da Bitcoin’in sonu olacaktır.” şeklinde bir çıkarımda bulunabilirsiniz. Ancak burada unutulmaması gereken bir şey var; o da madencilere verilen işlem haracı (transaction fee).

İşlem haracı, o bloğu onaylayan madencinin blokta yer işgal eden insanlardan aldığı komisyondur. Hangi işlemlerin önce işleneceği hakkında ince bir ayar yapılmasına da olanak sağlar. Eğer işleminiz için yüksek harç öderseniz öncelik listesinde olursunuz ve işleminiz kısa süre içinde işleme konur ve tamamlanır. Dolayısıyla madencilerin iş yapmayı bırakması için bir sebep yoktur bu senaryoda da. Harçlar artacak mı? Evet artacaklarını öngörebiliriz. Günümüzde ortalama harç işlem başına 0.64 dolardır ve bu değer sürekli değişmektedir. Özellikle ağın yoğun olduğu durumlarda yüksek seviyelere çıkmaktadır.